![]() English Version Below |
Rugadh Maghnus Ó Dhomhnaill i gCondae Dhún na nGall. Mac é le Aodh Ó Domhnaill, a bhí mar cheannaire ar chlann Uí Dhomhnaill ó thuaisceart na hÉirinn, agus bhí an teideal Sasanach *Lord of Tirconnell* aige. Tá sé scríofa in *Annála na gCeithre Máistirí* (1632) go raibh Maghnus mar fhear ionad ag a athair nuair a chuaigh Aodh Dubh ar cuairt go dtí an Róimh. Da bhrí sin tá cuma air gur rugadh Maghnus níos luaithe na 1500, an bhliain a cuireadh síos dó a dháta bréithe. Sa bhlian 1500, thóg Ó Dhomhnaill Caisléan Leifear agus is ansin a scríobh sé *Beatha Naomh Cholmcille* a fuair sé ó fhoinsí béaloideasa agus liteartha. I 1537 ceapadh Ó Domhnaill mar cheann-urraidh ar Chlann Uí Dhomhnaill. Phós sé an dara bean chéile, an bhean Uasal Eleanor McCarthy sa bhlian 1538. Bhí bean McCarthy mar choiméadaí ag Gerald Fitzgerald a bhí dhá bhlian déag d'aois agus ina oidhre ag *Silken Thomas* Fitzgerald (Tómas an tSíoda) as Cill Dara, a cuireadh chun báis. Shíl Henry VIII go raibh comhcealg idir na Fitzgeralds agus teaglaigh sontasacha Gaelacha chun eirí amach a phleanáil, agus go raibh Ó Domhnaill ag tabhairt dídean don ghasúr óg Fitzgerald. Cruthaíodh fírinne barúil Henry VIII nuair a rinne Ó Domhnaill agus Con Ó Neill ionsaí ar airm na Sasana a bhí ar garastún in Éirinn. Ach sa bhlian 1539, fuair na Sasanaigh laimh in uachtar ar Ó Domhnaill agus Ó Neill, ag Loch Belahoe i gCondae Mhuineachán. An bhlian ina dhiaidh sin, d'admhaigh Ó Domhnaill *to Surrender and Regrant*, a thalamh a thabhairt suas do na Sasanaigh agus chuir sé litir géilliúna ag an Rí Henry VIII, agus ghlac sé an Móid Dílseachta (the Oath of Fealty). Sa bhlian 1548 thosaigh mac Ó Dhomhnaill, Calvagh, ag troid in éadan a athair, mar gur thug sé suas talamh na clainne. Lean Calvagh agus a athair ar aghaidh leis an chogadh go dtí gur gabhadh agus cuireadh Maghnus í bphriosúin i gCaisléan Leifear, sa bhlian 1555. Le linn do a bheith i bpriosiún scríobh Ó Domhnaill filíocht grá i nGaeilge. Tógadh an leagán seo den dán *Cridhe lán do Smuaintighthibh* ón leabhar *Dánta Grádha* atá cuirthe in eagár ag T.F. O'Rathaille (1926), aistriúchan véarsa a rinne an tIarla Long Fóirt agus a foilsíodh ina leabhar, *Poems from the Irish* (1944). Scríobh Ó Domhnaill an dán seo faoi a bhean chéile. D'fhág sí Maghnus nuair a ghéill sé do choróin na Sasana). Manghus Ó Domhnaill was born in County Donegal. His father was Hugh Ó Domhnaill, Chief of the sept of the northern Uí Dhomhnaill [O'Donnell] and holder of the English title Lord of Tirconnell. It is recorded in *The Annals Of The Four Masters* (1632) that Manghus deputized for his father during 1510-1512 when Hugh Dubh visited Rome so it is unlikely that Manghus was born as late as 1500, the year usually attributed to his birth. In 1527 Ó Domhnaill built Lifford Castle and it was there that he wrote Beatha Cholm Cille (1532) [A Hagiography of Saint Colmcille], gleaned from oral and literal sources. In 1537 Ó Domhnaill succeeded to the Chieftainship of the Ua Domhnaill and in 1538 he married his second wife Lady Eleanor McCarthy, the guardian of the twelve year old Gerald Fitzgerald, heir of the executed 'Silken Thomas' Fitzgerald of Kildare. Henry VIII suspected the Fitzgeralds and many prominent Irish families of plotting an insurrection and Ó Domhnaill was under suspicion for harbouring the young Fitzgerald. The English King's suspicions proved true when Ó Domhnaill and Conn O'Neill led a war against the English army garrisoned in Ireland. However Ó Domhnaill and O'Neill were defeated by the English at Lake Belahoe, County Monaghan in 1539. The following year Ó Domhnaill agreed to 'Surrender and Regrant' his lands to the Crown and sent a letter of submission to King Henry VIII and swore the Oath of Fealty. In 1548 Ó Domhnaill's son Calvagh took up arms against his father for having surrendered his family's lands. Calvagh pursued his father until 1555 when he captured and imprisoned Manghus in Lifford Castle. While imprisoned Ó Domhnaill composed love poetry in Irish. This version of Ó Domhnaill's poem *Cridhe lán do smuaintighthibh* (about Lady Eleanor McCarthy who left Manghus after he surrendered to the Crown) is from T.F. O'Rathaille's *Dánta Grádha* (1926) with a verse translation by the Earl of Longford as published in his *Poems from the Irish* (1944). © |
tarla dhúinne ré n-imtheacht; caidhe neach dá uaibhrighe ris nách sgar bean a intleacht? Brón mar fhás na fíneamhna tarla oram re haimsir; ní guth dhamhsa mímheanma tré a bhfaicthear dúinn do thaidhbhsibh. Sgaradh eóin re fíoruisge, nó is múchadh gréine gile, mo sgaradh re sníomhthuirse tar éis mo chompáin chridhe. |
Full of strange thoughts do I find My heart that hath lost its love For a woman the proudest mind From its firm base could remove. For my woe like a clumbering vine My dejected spirit hath bound, And no shame it is that I pine For the ghost that compass me round. The bird from the Spring must part And the bright sun sink and be gone: And torn is my weary heart For my sweet companion. |